De grondbeginselen van verlangen

Verlangen is het probleem niet
Verlangen is de oorzaak van lijden, zegt Boeddha. Om dus een eind aan het lijden te maken, zouden we eigenlijk niet meer moeten verlangen. Maar als verlangen iets is waarmee we moeten ophouden, waarom zit het dan in ieder mens om te verlangen? Is het een of andere wrede grap dat we elk ogenblik naar iets verlangen, terwijl datzelfde verlangen de bron van ons lijden is?

Als we er zo naar kijken, lijkt verlangen een probleem, maar het enige probleem is eigenlijk dat we lijden aan onze verlangens. Het is mogelijk te verlangen zonder lijden, gelukkig wel, maar het is niet mogelijk om niet te verlangen, omdat wij verlangens niet kunnen beheersen. Ze komen op en verdwijnen weer, net als elke gedachte, en die kunnen we ook niet beheersen. Ze komen op uit het niets en verdwijnen weer op een even geheimzinnige en onvoorspelbare manier. Je bent er niet verantwoordelijk voor dat je gedachten en verlangens hebt, maar wat je ermee doet bepaalt het verschil tussen geluk en lijden. En daar ben je verantwoordelijk voor. Daarin heb je een keuze.

Een voorbeeld: het verlangen naar een nieuwe auto komt op. Wat doe je ermee? Sommigen kopen een nieuwe auto, sommigen kopen een gebruikte, anderen stelen er een, weer anderen fantaseren erover, nog weer anderen voelen zich minderwaardig omdat ze er geen hebben en sommigen negeren het verlangen. Elke keuze heeft een heel andere uitkomst en resulteert in een heel andere ervaring. Sommige van deze keuzes, zoals het stelen van een auto, kan zelfs de loop van je leven veranderen. Verlangens alleen hebben geen kracht, aangezien het maar gedachten zijn die op zich de werkelijkheid niet kunnen beïnvloeden; maar wat we ermee willen doen kan de werkelijkheid wel bepalen en doet dat ook, en zeker onze ervaring van de werkelijkheid.

De componenten van verlangenHet verlangen naar zoiets als een auto heeft dezelfde structuur – mechanisme – als elk ander verlangen, en kan ontleed en begrepen worden. Begrip van het mechanisme van verlangen kan je er enigszins van bevrijden, dat wil zeggen, bevrijden van de behoefte een bepaald verlangen bevredigd te zien. Hoewel je niet niet kunt verlangen, omdat dit doorgaat zolang we mens zijn, is het mogelijk los te komen van de behoefte je verlangens te bevredigen. Hiervoor moeten we nauwkeuriger bekijken waar een verlangen uit bestaat.

De meest in het oog vallende component van verlangen is denken. Verlangen is een gedachte. Het is de gedachte: ‘Ik wil…’ Maar het is ook meer dan alleen deze gedachte. Het is een speciaal soort gedachte die de kracht heeft ons in beroering te brengen, omdat ze gekoppeld wordt aan emoties, de tweede component van verlangen, en als laatste aan impuls, de derde component, die de potentie heeft uit te lopen op actie. Verlangen is een specifieke vorm van denken die dwingender is dan de meeste andere gedachten, omdat er emoties en impulsen mee verbonden zijn.

De emoties die gekoppeld zijn aan een verlangen variëren van angst tot blijdschap en kunnen ook een mengeling van veel verschillende emoties zijn. Neem bijvoorbeeld het verlangen naar een auto. Wij willen auto’s om allerlei redenen – om ergens heen te gaan, voor het plezier, om indruk op iemand te maken, om iets te vervoeren, om ons veilig te voelen. Auto’s verschaffen ons veel voordelen. De gedachte deze voordelen te bezitten of niet te bezitten heeft emoties tot gevolg: wanneer we denken aan plezier hebben (in een auto, bijvoorbeeld), zijn we blij; wanneer we bedenken dat we niet veilig zijn (omdat we bijvoorbeeld geen veilige auto hebben), voelen we ons bang. Het verlangen naar een auto roept zekere emoties op, en de poging met deze emoties om te gaan wordt dan een drijvende kracht: er worden acties ondernomen om de emoties die we wensen, zoals plezier, te ervaren en die we niet willen, zoals angst, te vermijden.

Deze emoties worden vaak aangewakkerd door andere gedachten (bijvoorbeeld: ‘ik moet dit hebben, anders…’), die meer emoties en bezitsdrang tot gevolg hebben die niet in verhouding staan tot het verlangde object of de gewenste ervaring. Als je een verlangen versterkt met het geloof dat je geluk of overleving ervan afhangt, kan het zich opblazen tot iets dat je verteert. We hebben de neiging onszelf iets wijs te maken omtrent onze verlangens, waardoor ze belangrijker lijken dat ze zijn. De emoties die hieruit voortkomen verlenen het verlangen een zekere realiteit, alsof het meer is dan alleen een gedachte.

Het krachtigst zijn die verlangens die waarvan we menen dat ze aan onze basisbehoeften als mens, om te overleven en bemind te worden, zullen beantwoorden. De zucht bemind te worden houdt in feite verband met overlevingsdrang: we willen bemind worden omdat bemind worden ons misschien wel helpt overleven. Elk verlangen komt neer op het meest fundamentele verlangen – het verlangen te overleven.

Nog een fundamenteel verlangen is dat om gelukkig te zijn. Als onze overleving niet meer in het geding is, wordt het verlangen gelukkig te zijn de voornaamste drijfveer. We hebben veel ideeën over wat we daarvoor nodig hebben. We jagen deze verlangens na, die ons leven vorm geven en onze bezigheden bepalen, omdat we geloven dat de vervulling ervan ons eindelijk gelukkig zal maken.

Oefening: je verlangens onderzoekenWaar verlang je naar? Noem één ding waarnaar je verlangt. Let op de gevoelens waarmee dat verlangen gepaard gaat. Die zijn waarschijnlijk een mengeling van verlangen, blijdschap, angst en bedroefdheid. Wat zijn de ideeën die je hebt over dit verlangen die dergelijke gevoelens opwekken? Schrijf ze allemaal op. Hoe belangrijk voelt dit verlangen? Wat vertel je je jezelf waardoor dit verlangen echt en belangrijk aanvoelt?

Als je je verlangens op deze manier onderzoekt, komen ze in het juiste daglicht te staan. De waarheid is dat je niet één verlangen kunt opnoemen waar je geluk van afhangt.
De bron van gelukEr zijn twee soorten geluk: het ene komt en gaat en het andere is altijd aanwezig en ongevoelig voor omstandigheden. Het geluk dat komt en gaat is het geluk dat we vinden wanneer we onze verlangens najagen – als we ze vervuld krijgen. Het geluk dat immer aanwezig is, daarentegen, hangt niet af van wat we bereiken, omdat dit geluk onze ware aard is. In onze diepste kern zit geluk, vrede en tevredenheid. We hoeven niet op zoek te gaan naar geluk, omdat we het al hebben – wezijn het.

Het probleem is dat het ego dit niet beseft. Het meent dat het spullen en ervaringen nodig heeft om gelukkig te zijn, en daarom jaagt het daarop. Het wekt verlangens (gedachten) op, die emoties veroorzaken, die handelingen voortbrengen, en zo gaat het leven verder. De daden en reacties van de meeste mensen zijn gebaseerd op verlangens – op gedachten die door het ego worden opgewekt, die op hun beurt emoties oproepen, meer gedachten, en meer emoties.

Dit is geen vergissing. Het is de bedoeling dat we zo’n leven vol ervaringen leiden. Het Goddelijke houdt van de ervaring die het door ieder van ons krijgt. Het verwelkomt elke ervaring, zelfs de pijnlijke en moeilijke, gewoon omdat het Goddelijke houdt van ervaringen – elke ervaring. Je kunt deze liefde voor het ervaren voelen wanneer je geest in rust is en je afgestemd bent op het Goddelijke in jezelf, dat ik essentie zal noemen. Wanneer je daar contact mee hebt, voel je de vreugde van zomaar zijn en ervaren. De reden waarom je gelukkig kunt zijn ondanks je omstandigheden is omdat de echte jij – essentie –volmaakt gelukkig is, wat je omstandigheden ook zijn.

De enige reden waarom je niet gelukkig bent over iets aan jezelf of aan je leven is dat je jezelf daarover iets wijs hebt gemaakt dat jou ongelukkig maakt. In plaats van het te wijten aan wat je jezelf wijsgemaakt hebt, geef je de omstandigheden de schuld, alsof het je in deze omstandigheden onmogelijk is gelukkig te zijn, en dat is een leugen. Je kunt altijd gelukkig zijn. Het is zelfs zo, dat essentie niet ongelukkig kan zijn.

Niets kan iets veranderen aan dit geluk, dat op subtiel energetisch niveau ervaren kan worden als een zoemgeluid in je binnenste. Het is als een innerlijke glimlach. Op elk moment glimlacht er iets in jou, ongeacht wat er gebeurt. Dit iets is de echte jij – essentie.